اگر آغاز شعر مدرن ایران را شعر نیمایی بدانیم چیزی نزدیک یک قرن از تاریخ شعر مدرن ایران می گذرد. ناگفته پیداست که تحولات اجتماعی که از آغاز قرن در شرف وقوع بود، زمینه ساز تغییر در فضای ادبی و خصوصا شعر امروز بوده است. تحولاتی که خیلی از زواید ادبی را زدود و زبان ادبی و شعر را در انطباق با تغییر و تحولات اجتماعی و فکری قرار داد. نخستین طلیعه‌های این تغییر و تحول در شعر نیما درخشیدن گرفت. نیما ضرورتهای زمانه خود را شناخت و زبان شعری نوینی را پی افکند. از آن زمان تا‌کنون چه بسیار شاعرانی که اشعاری جاودانه سروده اند و چه بسیار شاعرانی که با درکی سطحی و ساده‌‌انگارانه از تحولات و ویژگی‌های زبانی، هرسروده‌ای را شعر نام نهاده‌اند. با این حال نمی‌توان تحولات بوجود آمده در شعر امروز از وجوه مختلف را نادیده گرفت. شعر امروز از زمان نیما تاکنون نیز دستخوش تغییرات زیادی شده است. بررسی شعر امروز ایران کاری است چند وجهی. اینکه شعر ایران متاثر از چه عناصری است، صورخیال در شعر فارسی چگونه به شعر در می آید ؟ وزن و موسیقی چگونه در شعر مدرن خود را نشان می دهد.نشانه‌های شعر مدرن چیست، اساطیر چگونه در شعر مدرن نقش می‌بندند و شاعران مدرن چگونه می‌توانند از سنت‌های شعری در ساختار نوین بهره ببرند‌‌‌ موضوعی است که در نشست‌های بوطیقای شعر امروز به آن پرداخته می شود. قرار بر این است که موسسه رویش مهر از این پس از وجوه مختلف به موضوع شعرمعاصر بپردازد . نشست‌ها حول محور شعر زین پس تداوم خواهد یافت. لازم به ذکر است که هریک از نشست‌ها توسط یکی از اساتید شعر معاصر ایران برگزار می‌شود. امید است که با تمهیداتی که در نظر گرفته شده، فضای تازه ای برای شناخت عمقی‌تر وخوانش شعر ایجاد گردد.البته بوطیقا، عنوان کتابی از ارسطو و معرب کلمه‌ی یونانی (Poyetikes) است و اصطلاحا به اثری اطلاق می‌شود که درباره‌ی شعر و اصول آن، وزن، قافیه یا نقد شعر نوشته شده باشد.

 

«بوطیقا» معرّب واژۀ یونانی پوئتیکا است که صورت‌های مختلف معادل واژۀ شعر در زبان‌های اروپایی از همان ریشه گرفته‌ شده‌ است.اما ریشۀ یونانی پوئتیکا به واژۀ «پوئسیس» برمی‌گردد که به معنای صناعت یا عمل ساختن است و از اینجاست که پوئتیکا به معنای وسیع کلمه، به انواع آفرینش‌های هنری دلالت می‌کند، همچنان که مباحث ارسطو نیز در این کتاب به معنای خاص و مصطلح «شعر» محدود نمی‌شود.این مفهوم وسیع، بازتابی از تقسیم‌بندی کلی ارسطو از شعبه‌های فلسفه یا حکمت نیز هست. در دستگاه شناخت ارسطویی، علاوه بر دو شاخۀ فلسفۀ نظری و فلسفۀ عملی، شاخۀ سومی از حکمت با عنوان حکمت ابداعی وجود دارد که مبدا آن قوۀ صناعت، و حاصل آن اثرِ آفرینش یافته است.

بوطیقا در شمار «نوشته‌های شنیدنی» یا خصوصی ارسطوست، یعنی درس نامه‌هایی است که برای انتشار در سطح وسیع و گسترده تنظیم نشده‌ است و ویژگی این دسته از آثار ارسطو فشردگی، دشواری و ساختار نامنظم آنهاست.

بوطیقا بر خلاف تأویل آثار معین، در جست‌و‌جوی بازگویی معنا نیست؛ بلکه هدفش شناخت قوانین عامی است که ناظر بر خلق می‌باشند و نیز بر خلاف علومی نظیر روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و غیره، بوطیقا این قوانین را در درون خود ادبیات می‌جوید. بنابراین بوطیقا آن رهیافت به ادبیات است که هم «مجرد» و هم «درونی» است. خود اثر ادبی، موضوع بوطیقا نیست؛ آنچه بوطیقا مورد بررسی قرار می‌دهد ویژگی‌های نوع معینی از سخن یعنی سخن ادبی است؛ بر این پایه بوطیقا توجه خود را به خصوصیت مجردی معطوف می‌دارد که به پدیده‌ی ادبی ویژگی می‌بخشد، یعنی «ادبیت».

(ادبیت) ویژگی منحصر به فرد یک متن ادبی است و بوطیقا به تحلیل و توصیف این ویژگی می‌پردازد. بوطیقا با نقدهای ادبی نظیر نقد جامعه‌شناسی یا نقد روان‌شناسی و‌… متفاوت است؛ زیرا بوطیقا ادبیات یا متن ادبی را به‌ تنهایی موضوع شناخت خود می‌داند؛ اما نقد جامعه‌شناختی و ‌روان‌شناسی و… ادبیات را تجلی چیزهایی مانند جامعه و روان می‌دانند، بدین جهت است که می‌گوییم بوطیقا آن رهیافت به ادبیات است که هم مجرد است و هم درونی.

امروزه این اصطلاح را با اضافه‌ی زمینه‌ی خاص ادبی چون بوطیقای داستان‌نویسی و بوطیقای شعر نو و جز اینها، به صورت عام‌تری به کار می‌برند.

 

 

مسعود آلگونه جونقانی، دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات انگلیسی است و در حال حاضر عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان است. وی شاعر، مترجم و پژوهشگر حوزه نشانه‌شناسی و نظریه ادبی است و در زمینه فلسفه ادبیات نیز فعالیت‌هایی کرده است.

از آثار قلمی وی پژوهش‌های متعددی در زمینه نشانه‌شناسی ادبیات، ساختارگرایی و اسطوره‌شناسی در سطح معتبر ملی و نیز بین‌المللی منتشر شده است.

کتاب نشانه‌شناسی شعرِ او از طریق نشر نویسه پارسی چاپ و منتشر شده است.

آلگونه در حوزه شعر نیز دو مجموعه شعر تحت عنوان “شیهه‌های آذرخش” و “رقص در برابر مرگ” دارد.

پژوهش وی در بابِ تبارشناسی شعر شاعرِ قاجار میرزا ابوالقاسم‌خان بیضای جونقانی با عنوان “شاعر شهر خاموش” پاییز همین سال منتشر خواهد شد.

او با توجه به تعلّق خاطری که به فلسفه قاره‌ای دارد، یکی از آثارِ مربوط به هایدگر را که Lee Braver به انگلیسی نوشته، ترجمه کرده است. این اثر در مرحله ویرایش فنی است و به زودی منتشر خواهد شد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *